Noël Reynders en het Belfort van Sint Truiden

Een mooi avontuur gaat goed van start

Het idee om alle belforten van de UNESCO Werelderfgoedlijst te bezoeken en te beklimmen is al jaren geleden geboren. Hoewel het niet precies duidelijk is welk jaar dit ontstond, was het in ieder geval tijdens een editie van de Gentse feesten. Vervolgens duurde het tot eind 2018 voordat er een eerste vingeroefening werd gedaan. Dit door de belforten van Sluis, Brugge, Gent en Eeklo te bezoeken.  Vandaar dat wij gevoelsmatig nu pas echt van start gaan. Bij zowel Toerisme Sint-Truiden als dat van Tongeren hebben wij onze komst en het doel van het bezoek aangemeld.

Niet toegankelijk voor het publiek

Vanuit beide plaatsen kregen wij te horen dat de belforten niet toegankelijk zijn voor het publiek. In geval van Sint-Truiden wordt ons te verstaan gegeven dat de belforttoren niet veilig toegankelijk is voor het grote publiek. Echter in een buitengewoon hartelijke e-mail wordt ons wel toegezegd dat wij onder begeleiding omhoog mogen naar de zolder tot aan de ingang van de toren. Uit Tongeren krijgen we te horen dat tot 2020 een beklimming niet mogelijk is.

Ontmoeting met Noël Reynders op de zolder van het stadhuis

Desondanks de slechte berichten vooraf gaan wij op pad en een onverwacht genoegen valt ons ten deel in Sint-Truiden. Wanneer wij op zolder aankomen en kunnen zien hoe het stadhuis om de oude lakenhal heen is gebouwd, gaat de deur naar de toren open. Een kwieke man met een koffertje komt hieruit tevoorschijn. Het blijkt Noël Reynders te zijn, de voormalige stadsbeiaardier van Sint-Truiden. Nadat hij ons hartelijk begroet vraagt hij of wij misschien de toren in willen. Dit is natuurlijk niet aan dovemans oren.

Omhoog de toren in

Waarom de toren slechts beperkt toegankelijk is wordt meteen achter de eerste deur duidelijk. Deze deur is gemaakt toen er lager in de toren een lift is geplaatst. Hierdoor kwam de oude deur te vervallen. Direct achter de nieuwe deur moet de toren in de breedte, via een glasplaat worden overgestoken waardoor je meters diep naar beneden kijkt. Daarna gaat het via verschillende houten ladders en één losse aluminium ladder, hoger en hoger de toren in tot aan een luik onder de beiaardklokken zelf. In de ruimte eronder zitten ramen in alle windrichtingen waardoor de omgeving van toren mooi kan worden gefotografeerd.

Noël Reynders stadsbeiaardier van 1967 tot 2010

Na de opwinding van deze beklimming keren wij terug in de ruimte waar het klavier staat. Noël neemt ervoor plaats en doet zijn verhaal. Ofschoon hij in de jaren ’60 naar het Lemmensinstituut in Mechelen ging om orgel te leren spelen liep het anders dan verwacht. Al tijdens het toegangsexamen werd hem verteld dat er in Sint-Truiden ook een beiaard stond. Zodoende was het raadzaam dat hij zich de kunst van het bespelen ervan daarom ook maar eigen moest maken. Als gevolg hiervan speelde hij al tijdens zijn studie af en toe op het beiaard van Sint-Truiden.

Een kans voor een jonge beiaardier

Toen de stadsbeiaardier Edward Loos plots kwam te overlijden heeft hij snel zijn diploma gehaald en werd op relatief jonge leeftijd in 1967 als stadsbeiaardier aangesteld. Het bleef echter niet alleen bij de beiaard van Sint-Truiden. Als wij vertellen dat wij uit Bussum komen verteld hij ons dat hij ook daar heeft gespeeld. Vervolgens speelt hij speciaal voor zijn Hollandse gasten het Wilhelmus. Wij voelen ons zeer vereerd.

Het aantal klokken van Sint Truiden

Tijdens de voorbereiding op het bezoek aan Sint Truiden kwamen op internet nog al wisselende informatie over het aantal klokken in de beiaard tegen. Waar de ene bron het over 41 klokken had sprak een andere weer over 50 klokken. Noël Reynders legt uit hoe het zit. ‘Al voor de wederopbouw van de belfort in 1606 hingen er klokken in de toren. Na ineenstorting van de oude toren op 27 maart 1606 lagen deze klokken aan de ander kant van de grote markt.

De totstandkoming van de huidige beiaard

De basis voor de huidige beiaard stamt uit 1754 toen de eerste 22 klokken zijn gegoten door Andreas Josephus van den Gheyn uit Leuven. Tot de restauratie en uitbreiding in 2001 bestond de beiaard uiteindelijk uit 41 klokken. Op dezelfde wijze als de eerste klokken uit 1754 werden in 2001 negen nieuwe klokken gegoten en toegevoegd aan de beiaard. Bijzonder om te vermelden is dat bij een de restauratie in 1996 bleek dat vanaf de bouw in 1754 er twee bedieningskabels waren gekruist. Bij het besteken van de speeltrommel na de restauratie diende hier rekening mee gehouden te worden’.

Veilig door de oorlogen

De meeste beiaards kwamen goed de oorlogen door. Veel klokken werden gevorderd voor de oorlogsindustrie maar de meeste beiaards werden gespaard en ingezet voor propaganda. De speeltrommels werden dan opnieuw bestoken met Duitsgezinde liederen. De grote speelrol in Sint-Truiden, gemaakt door de broers Gilles en Nicolas de Beefe in 1754, is bestoken met het Blijheidslied. Wie de tekst kent begrijpt dat dit voor de bezetters alleen al een reden was om de melodie van de beiaard te willen veranderen.

Een verzetsdaad in de toren

Op het moment dat dit zijn beslag moest krijgen melde de toenmalige beiaardier dat de sleutel die hiervoor nodig was al een poosje ‘zoek’ was. Deze sleutel is een lat die aanduidingen bevat die de relatie leggen tussen de klokken en de rijen op de speelrol. Zonder deze sleutel is het opnieuw besteken zo goed als onmogelijk. Het enige dat de bezetter toen kon doen was de automatische beiaard met een dikke ketting op slot te doen. Ter ere van deze verzetsdaad staat het lied tot op vandaag de dag nog op de rol.

Het stokje in 2010 overgegeven

Noël Reynders moest in 2010 zeer tegen zijn zin met pensioen. Een pleister op de wonde was dat hij in de beide plaatsen waar hij wekelijkse concerten gaf het stokje mocht doorgeven aan zijn zonen Hendrik en Frederik Reynders. Frederik is de huidige stadsbeiaardier van Sint-Truiden en Hendrik in Zoutleeuw. Met grote regelmaat valt Noël voor hen in. Zo ook vandaag. Bij het verlaten van de toren vraagt hij ons om Toerisme Zoutleeuw te verwittigen om even contact met hem op te nemen wanneer wij het Belfort van Zoutleeuw bezoeken. Wij kunnen ons geluk niet op.