Bezoek Belfort van Dendermonde 2023
Het was Rein gelukt om contact te leggen met Patrick Segers, het diensthoofd Toerisme in Dendermonde en een afspraak te maken voor de bezichtiging van het Belfort. Niet alleen Patrick stond ons voor het Belfort en Stadhuis op te wachten maar hij bleek in gezelschap van Gretel Laureys, één van de 15 stadsgidsen van Dendermonde. De stadsbeiaardier Lorenz Meulenbroek was helaas verhinderd. Hiervoor zullen we nog eens terug moeten komen zodat we ook de beiaard kunnen bekijken.
Meteen de Belforttoren in
De Belforttoren is via een deur die uitkomt op de Grote Markt te betreden en sinds 2018 is het mogelijk dit te doen met behulp van een audiogids. Wij hebben het geluk dat Gretel, gewapend met een map met extra informatie en foto’s, ons alles over het Belfort vertelt. Goed om te vermelden is het dat de trappen in het Belfort niet voor iedereen toegankelijk zijn omdat ze steil en smal zijn. De weg omhoog gaat deels over de originele stenen trappen maar het grootste gedeelte via recente stalen trappen. Waarom dit is wordt direct na het betreden van het Belfort duidelijk: vanaf de begane grond kun je door de Belfortschacht helemaal naar boven kijken tot onder de vloer van het beiaard. Na een inslag van een Duitse granaat in 1914 sloegen klokken van de beiaard los en donderden naar beneden en sloegen een enorm gat door alle vloeren tot op de begane grond.
Het secreet
De brochure ‘Een virtueel bezoek Belfort van Dendermonde’ bespaart ons het tellen van de traptreden. Na 32 treden bereiken we de eerste verdieping met het secreet ofwel de geheime kamer van het Belfort. Zie de derde foto hierboven met daarop de originele archiefkoffer in de gewelfde nis. De muren van het Belfort zijn hier op zijn dikst om de koffer en de belangrijke inhoud te beschermen. Deze ruimte was vroeger alleen toegankelijk vanuit het stadhuis en er waren zes sleutels nodig om binnen te komen. Alleen in aanwezigheid van de zes sleuteldragers kon de koffer geopend worden. In de koffer zaten alle belangrijke documenten waaronder de stadsrechten uit 1233.
Het balkon
We gaan weer 6 treden omhoog en komen in de ruimte met de deuren naar het balkon. Wanneer er iets te berichten was wat de hele stad aanging dan werden de deuren geopend zodat de stadsomroeper, van beroep ‘Belleman’ de bevolking kon toespreken. Of beter gezegd: toeschreeuwen want er was een luide stem nodig om door de mensen op de Grote Markt gehoord te worden.
Uit de map van Gretel komt een kaart tevoorschijn waarop de verdedigingslinie om Antwerpen in 1914 staat afgebeeld. Dendermonde maakte daar niet direct een deel van uit maar kreeg het evengoed zeer zwaar te verduren. Het Duitse leger wilde via Dendermonde de Schelde oversteken om op die manier de verdedigingsring te omzeilen. Dendermonde ging niet in op het ultimatum om hier aan mee te werken werd vervolgens in brand gestoken. Bijna de hele stad werd hierbij in de as gelegd. Een zinloze daad want de Duitsers bogen hierna af richting Parijs.
De uitkijkpost
We gaan vervolgens nog 21 treden omhoog naar de uitkijkpost (3e foto hierboven). Dit is de plek waar de stadswacht ’s nachts waakte over de stad. De huizen in het middeleeuwse en dichtbevolkte Dendermonde waren voornamelijk van hout, en brand was daarom het grootste gevaar dat op de loer lag. Naast het toezicht vanuit het Belfort werden er rondes gemaakt door de stad om erop toe te zien dat men de vuren en de kaarsen in huis doofde. Overtreders mochten worden gearresteerd.
De uurwerkkamer
De verdieping boven de uitkijkpost (83 treden) herbergde voor de Eerste Wereldoorlog het stadshorloge. Tussen vier uur ’s morgens en acht uur ’s avonds zorgde dit mechanisme ervoor dat ieder heel uur de klok sloeg. Het uurwerk werd aangedreven door gewichten die iedere dag door de ‘horlogemeester’ werden opgetrokken.
Vanuit deze ruimte heb je zicht op de zonnewijzer uit 1659 van het Vleeshuis.
De beiaard
Al in 1529 kreeg de uurklok een voorslag die bestond uit 6 klokken (gegoten door J. Waghevens uit Mechelen). In 1548 komt hier een klokkenspel van 15 klokken bij van dezelfde klokkengieterij en in 1560 wordt hier het eerste beiaardklavier aan gekoppeld. Deze worden vervangen door een nieuw beiaard gegoten door P. Van den Gheyn uit de Mechelse klokkengietersfamilie. 24 klokken hiervan werden vernield door de granaatinslag in 1914.
In 1925 werd een nieuw beiaard geplaatst van 40 door Klokkengieterij Omer Michaux (Brussel) gegoten klokken. Deze werden in 1950 vervangen door een compleet nieuw beiaard bestaande uit 49 klokken (gegoten door M. Michiels). De huidige beiaard is in 1975 voorzien van een nieuwe basklok en 8 nieuwe discantklokken van de hand van klokkengieter J. Sergeys uit Antwerpen.
Panorama
Dan hebben we 109 treden en staan we in de Panorama-ruimte. Hoger gaat het helaas niet, want het luik naar de torenspits zit op slot. Was het ons gelukt om Dendermonde op een ander (later) moment te bezoeken dan had stadsbeiaardier Lorenz Meulebroek ons waarschijnlijk nog verder mee omhoog genomen. Tijdens de afdaling blijkt vervolgens hoe steil de trappen zijn als Gretel zich verstapt. Voorzichtig omlaag dus!
De voorzijde van het Belfort
Beneden gekomen gaan we de Grote Markt op om de voorzijde van het Belfort te bekijken. Gretel staat vooral stil bij de beeldhouwwerken aan de gevels. De beelden naast de ramen van de eerste en tweede verdieping van de oude lakenhal zijn geplaatst in 1895 en zijn gemaakt door Aloïs De Beule uit Zele. Ze stellen de heren en vrouwen van Dendermonde voor. Op de eerste verdieping Walter II en Mathilde I van Dendermonde, Robrecht I, Mathilde II en Robrecht II van Bethune. Op de tweede verdieping zien we Daniël van Dendermonde en kruisvaarder Walter I.
De belforttoren is gesierd met een beeld van Onze-Lieve-Vrouwe met Kind gemaakt door de Dendermondse beeldhouwster Jeanne De Dijn (het staat op de plaats van een eerder houten exemplaar dat nu te bewonderen is in Het Vleeshuis). Daarboven vier beelden die zijn geplaatst in 1894. Ze zijn gemaakt door Octave Maes (Dendermonde) en ze stellen voor: de Heilige Hilduardus en Heilige Christiana, patroonheiligen van de stad, Reingot I de Kale, stichter van de Onze-Lieve-Vrouwekerk, en Reingot II, stichter van het kapittel der kanunniken.
Op de leuning van de trap van het stadhuis staan twee leeuwen (ook gemaakt door Octave Maes). De vijf beelden naast de ramen op de eerste verdieping zijn Willem van Dampierre, Willem van Nesle, Jan van Vlaanderen, Beatrix van Sint-Pol en Maria van Vlaanderen. De beelden zijn gemaakt door Van Hove uit Wetteren en ze zijn geplaatst in 1895.
Hierna worden we meegenomen naar het Stadhuis van Dendermonde in voor een uitgebreide rondleiding en bezoeken we de Hollandse kazerne. Ook zeer interessant! Mocht je Dendermonde een keer bezoeken, dan raden wij Gretel of haar collega’s van harte aan! Een rondleiding kan besproken worden via Toerisme Dendermonde. We nemen afscheid van Gretel voor de belforttoren en wensen haar een voorspoedig herstel van de eerdere buiteling.
Eric Cornelissen
Wanneer het was is niet meer bekend maar tijdens een editie van de Gentse Feesten ontstond de interesse in de geschiedenis en de betekenis van Belforts. Met een vette knipoog naar Reinhold Messner die als eerste de veertien hoogste toppen van de wereld beklom moest iemand maar eens de eerste zijn die alle belforten van de Lage Landen gaat beklimmen! Pas later werd duidelijk dat het er geen 14 maar 56 zijn. Die Messner had het maar makkelijk.
