Belfort van Brugge

Beknopte geschiedenis:

Het belfort van Brugge: een levende getuige van stedelijke macht

Een begin in hout en steen

Het is begin 13de eeuw wanneer de stad Brugge zich in volle bloei bevindt. Op de plaats van het huidige belfort staan dan al enkele houten hallen, die dienstdoen als marktplaatsen voor de groeiende wol- en lakenhandel. Rond 1240 beslist de stad om deze houten constructies te vervangen door een stenen hallencomplex met een belforttoren erbovenop. Die toren krijgt een houten spits en is bedoeld als symbool van stedelijke welvaart én als opslagplaats voor de stadskeuren, het stadszegel en de stadskas.

De oudste tekstuele vermelding van het gebouw dateert uit 1211. Rond 1240 wordt algemeen aangenomen als het begin van de bouw van het stenen complex. De bouw verloopt gefaseerd en kent duidelijke verschillen in materiaalgebruik en stijl tussen bijvoorbeeld de Markt- en Wollestraatkant.

Tegenslagen en wederopbouw

In 1280 slaat het noodlot toe: een grote brand teistert het belfort en vernietigt het bovenste gedeelte. Daarbij gaat ook het volledige stadsarchief van vóór dat jaar in vlammen op. Dit leidt ertoe dat Brugge een apart stadhuis bouwt op de Burg, dat voortaan de administratieve functies overneemt. Al in 1296 is de toren hersteld, met twee vierkante onderbouwlagen en opnieuw een houten spits.
De toren blijft echter kwetsbaar. In 1345-1346 wordt hij verhoogd met een tweede torengeleding, krijgt hij een nieuwe bekapping en wordt het klokkenmechanisme vernieuwd. Kort daarop, in 1389, veroorzaakt een zware storm aanzienlijke schade. Meester-metselaar Jan van Oudenaerde leidt de herstellingen in 1394-1395: hij werkt aan de galmgaten, de hoektorentjes en het onderhoud van de hallenvleugels.

Steeds hoger, steeds trotser

De toren wordt in de loop van de 15de eeuw almaar indrukwekkender. In 1482-1486 komt er een achthoekige bovenbouw in zandsteen bij, met een houten spits bekroond door een beeld van Sint-Michiel. Deze uitbreiding is vermoedelijk het werk van Brugse meestermetselaars Paul en Josse Roelens. De Brusselse steenkapper Lieven van Boghem levert het materiaal. Maar ook dit nieuwe bovendek overleeft niet lang: in 1493 slaat de bliksem in, waardoor spits, klokken en uurwerk opnieuw verloren gaan. Meester-timmerman François Bruhault bouwt van 1499 tot 1502 een nieuwe houten spits, dit keer bekroond met een opklimmende leeuw.

Stabiliteit en vernieuwing

De toren blijkt doorheen de eeuwen ook structureel kwetsbaar. Al in de 16de eeuw merkt men dat de toren lichtjes overhelt in zuidoostelijke richting. In 1554 worden zware zandstenen pijlers toegevoegd aan de hoeken om verdere verzakking tegen te gaan. Die helling blijkt bij latere restauraties stabiel en ongevaarlijk: in totaal helt het belfort nu 87 centimeter.

De 16de eeuw brengt verder belangrijke verfraaiingen met zich mee: nieuwe muuropeningen aan Markt- en Wollestraat, de toevoeging van renaissancegalerijen en kleine rechthoekige vensters op de bovenverdiepingen.

Brand en restauraties

In 1741 slaat opnieuw de bliksem in. De houten spits en de beiaard gaan verloren. Het herstel in 1753 laat een nieuwe spits achterwege, waardoor het silhouet van het belfort sindsdien vlak afloopt. In 1826 ondergaat het hele complex een “volledige restauratie”, inclusief het vernieuwen van de klokkenstoel en het verwijderen van enkele dakkapellen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruiken Duitse soldaten de hallen als garage en keuken, wat leidt tot vernielingen en aanpassingen. In 1923 keert men terug naar de oorspronkelijke toestand.

Een belfort voor de toekomst

Tussen 1964 en 1975 ondergaat het belfort een grondige restauratie onder leiding van Brugse architecten J. en M. Vermeersch. Oude bouwmaterialen worden zoveel mogelijk behouden, de achtzijdige bovenbouw en de hoektorentjes hersteld. De houten dakstoel wordt vervangen door een betonnen constructie. Ook de beiaard wordt aangepakt: in 1980 is hij opnieuw volledig functioneel, met 47 klokken die samen 27,5 ton wegen. De speeltrommel, uniek in zijn soort, blijft op kwartierbasis muziek spelen.

Unesco Werelderfgoed

De laatste decennia krijgt het belfort meer erkenning. In 1999 wordt het opgenomen op de UNESCO Werelderfgoedlijst als voorbeeld van middeleeuwse burgerlijke architectuur en als symbool van stedelijke autonomie en trots.

Levende geschiedenis

Vandaag torent het belfort 83 meter hoog boven Brugge uit. Wie de 366 treden beklimt, ontdekt onderweg de schatkamer, de trommelkamer en de werkplek van de stadsbeiaardier. De toren leeft, zingt, waarschuwt, verwelkomt en herinnert. Hij is niet zomaar een monument, maar een kloppend hart van Brugges geschiedenis – en een baken dat zijn stad al acht eeuwen lang bewaakt.

Bronnen:

• #1 2003, Langs Vlaamse Belforten en Stadhuizen, Michiel Heirman, Uitgeverij Davidsfonds, Leuven.
• #2 Zingende Torens’ Andreas Dill & Luc Rombouts, Davidsfonds Leuven, 2017.
• #3 Beiaarden en torens in België, Musea Nostra, Uitgeverij Ludion, Gent, 1994.
• #4 Website: onroerenderfgoed.be, geraadpleegd op 1 augustus 2025.
• #5 Website: ‘Wikipedia Belfort van Brugge‘, geraadpleegd op 1 augustus 2025.

Kenmerken:

Oorsprong:

Gebouwd:

Bouwmateriaal:

Stijlperiode:

Hoogte:

Aantal tredes:

Toegankelijk:

Openingsuren

Maandag tot en met zondag 9.30 uur tot 18.00

Toegang tot één uur voor sluitingstijd.
Om veiligheidsredenen is het aantal personen dat tegelijk de toren kan bezoeken, beperkt.
Er kunnen geen bezoeken worden gereserveerd. Elke bezoeker moet in de rij aanschuiven. Hou rekening met een eventuele wachttijd.