Beknopte geschiedenis:

Het Belfort of Halletoren van Kortrijk

Het belfort van Kortrijk, gelegen te midden van het Marktplein, is een indrukwekkende toren met een rijke geschiedenis die nauw verweven is met de stad en haar inwoners. De geschiedenis van het belfort is een verhaal van opbouw, verwoesting, heropbouw en restauratie, dat zich uitstrekt over vele eeuwen.

Het ontstaan en de vroege geschiedenis

De precieze oprichting van de eerste halle in Kortrijk is onduidelijk, maar de oudste vermelding dateert van 1248. In een akte van de Orde van de Tempeliers wordt in dat jaar melding gemaakt van een “Halla” op de Grote Markt van Kortrijk. Deze halle is dan een belangrijk centrum voor handel en activiteiten in de stad en bestaat uit twee delen: het belfort, ook wel de Halletoren genoemd, en de lakenhalle zelf, waar vooral de wolhandel floreert.

In 1377 wordt de halle uitgebreid, maar slechts enkele jaren later, in 1382, tijdens de Slag van Westrozebeke, wordt het gebouw gedeeltelijk verwoest door een brand. De schade is aanzienlijk, en de bijzondere uurslager ‘Manten’, de klok en het uurwerk worden als oorlogsbuit meegenomen door Filips de Stoute, die het schenkt aan de stad Dijon. Het hele mechanisme, inclusief uurslager Manten, wordt daar op de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk geplaatst, waar het nog altijd de uren slaat.

Heropbouw en uitbreiding

Tussen 1390 en 1395 vindt de heropbouw van de halle plaats, inclusief de installatie van een nieuw uurwerk en klok, gegoten door Jan de Leenknecht. Beeldhouwer en schilder Rogier van der Poerten creëert een nieuwe uurslager. Aan het eind van de 15e eeuw worden twee figuren toegevoegd die het uur slaan, “Mante en Mantine”, die in 1961 worden vervangen door “Mante en Kalle”.

In 1424 wordt de fundering van de toren versterkt om de stabiliteit van het gebouw te waarborgen. Drie jaar later, in 1427, krijgt Maes van Mouden de opdracht om 12 huisjes in de halle te bouwen, waar ambachtslieden hun waren kunnen verkopen. Dit aantal groeit in 1524 tot een twintigtal huisjes, waarvan enkele zelfs een verdieping hebben.

Veranderingen in de 16e en 17e eeuw

Begin 16e eeuw dreigt de belforttoren in te storten. In 1519-1520 worden meester-metselaars uit Rijsel en Gent door de schepenen ontboden om samen met Kortrijkse metselaars en timmerlieden de toestand van de toren te onderzoeken. De spits is echter te bouwvallig en wordt nog datzelfde jaar afgebroken. De toren wordt herbouwd met een kleinere spits en vier hoektorentjes, waarbij de oorspronkelijke leeuw en klok elders worden geplaatst.

De oude lakenhalle verliest zijn functie als op het Schouwburgplein de Grote Hallen worden gebouwd. In 1522 wordt de halle omgebouwd tot een 22-tal huizen om het belfort, met een gemeenschappelijke binnenplaats.

Het belfort in de 18e eeuw

In 1712 laat burgemeester Schinkel een bronzen Mercuriusbeeld (de god van de handel) plaatsen op de spits, naar ontwerp van de zilversmid Gaspard Descamps.

Vervolgens worden de bouwvallige huizen rond de toren tussen 1717 en 1719 gesloopt en heropgebouwd in de Lodewijk XIV-stijl. De gevel krijgt een gedenksteen met de inscriptie: “ANTTIQUISSIMA OPPIDI-CORTRACENI SUPERSTETI” (Als oudste van de stad Kortrijk ben ik overeind gebleven). Kort daarna wordt de “Hoge Wacht” gebouwd, voorzien van een monumentale trap, een rondoverspannen hoofdingang en een driehoekig fronton.

Moderne tijd en restauraties

Aan het einde van de 19e eeuw, in 1899, wordt het bouwblok rond het belfort onteigend en gesloopt voor de aanleg van een postgebouw. De toren zelf wordt gerestaureerd tussen 1902 en 1903 onder leiding van architect Jozef Viérin.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1914 loopt de toren schade op door bombardementen, maar wordt vervolgens hersteld. In 1923 wordt een monument onthuld ter nagedachtenis van de gesneuvelde militairen, ontworpen door stadsarchitect Joseph Demeere en beeldhouwer Godfried Devreese. Het monument bevindt zich aan de zuidoostelijke zijde van de toren.

Beschermd monument

De toren wordt op 19 april 1937 officieel beschermd als monument. In de daaropvolgende jaren ondergaat de toren meerdere restauraties, waaronder de restauratie van de torenspits in 1989 onder leiding van architect Stefaan Dejaegere, en de restauratie van de buitengevels in 1996.

Het belfort van Kortrijk staat symbool voor de rijke geschiedenis en culturele betekenis van de stad en blijft tot op de dag van vandaag een belangrijk erfgoedmonument dat het stadsbeeld domineert. Het belfort van Kortrijk is sinds 4 december 1999 opgenomen in de UNESCO Werelderfgoedlijst als onderdeel van de Belforten in België en Frankrijk.

Bronnen:

• #1 2003, Langs Vlaamse Belforten en Stadhuizen, Michiel Heirman, Uitgeverij Davidsfonds, Leuven.

• #2 Zingende Torens’ Andreas Dill & Luc Rombouts, Davidsfonds Leuven, 2017.

• #3 Artikel ‘Manten en Kalle‘ op dekroniekenvandewesthoek.be, geraadpleegd op 4 september 2024

• #4 Artikel ‘Geschiedenis van de beiaard van de Halletoren te Kortrijk’ op de oude website (via Time Machine) van de Vlaamse Beiaard Vereniging, geraadpleegd op 3 september 2024

• #5 Pagina ‘Grote Markt met Belfort en stadhuis‘ op visitkortrijk.be, geraadpleegd op 30 augustus 2024.

• #6 Pagina ‘Belfort van Kortrijk‘ Website belgiumview.com, geraadpleegd op 6 augustus 2023.

• #7 Pagina ‘Belfort‘ (Kortrijk) op website inventaris.onroerenderfgoed.be, geraadpleegd op 30 augustus 2024.

• #8 Website Wikipedia ‘Belfort van Kortrijk‘, geraadpleegd op 31 augustus 2024.

Openingsuren Belfort

Het Belfort van Kortrijk is enkel met een gids te bezoeken, alle dagen van 10 tot 17 uur.

Neem contact op met visit@kortrijk.be voor meer informatie.

Uitzonderlijk gesloten op 25, 26, 31 december en 1 januari.